TV-serie Operatie Dijk

De Maas. Je woont er dichtbij, fietst er langs en steekt haar over. Het is een logistieke levensader en de bron van drinkwater. Met z'n allen leven we van en met de Maas. En steeds als zij verandert, als de natuur haar grenzen verlegt, ontwikkelen wij mee. Om mens en natuur beter te beschermen werkt Waterschap Limburg aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Dit is Operatie Dijk.

Ik ben een van de dijkinspecteurs van Waterschap Limburg en wij zijn met de dijkinspectie bezig. We lopen de dijk over 6 lijnen buitendijks, dus ik loop nu boven in de kruin. Dan lopen we een lijn in het midden en dan lopen we aan de teen van de dijk. En datzelfde die 3 lijnen loop ik dadelijk ook aan die kant. En zo inspecteren wij de dijk op de grasmat, scheurvorming, afzakking, poren. Ja, op alle oneffenheden. Want ja, de dijk hoort er gewoon goed bij te liggen voor als hier het water dadelijk tegenaan komt. En dat doen wij 4 keer per jaar lopen wij die dijk af.

We hebben ongeveer een 210 kilometer dijk. En zien wij iets, dan maken wij daar een werkorder van. Dan hebben wij een referentiekaart. Die leggen we erbij dat we een beetje kunnen laten zien van hoe groot is die schade? Dat noteren wij en dan hebben we nog tijd voor het herstellen. Hebben wij een flinke calamiteit order, zoals we dat noemen dat het echt onveilig wordt. Dan gaan we een van onze mensen van de dijkinspecties mannen bellen binnen en dan gaan we samen, ja voor een spoed oplossing kijken.

Bevers, ratten, konijnen, dat kunnen we tegenkomen. Er kunnen afschuivingen plaats vinden. We hebben een heel nat voorjaar gehad, veel verzadigd dus dat kunnen stukken talud zijn afgeschoven. Scheurvormingen. Dus ja, je kan van alles tegenkomen en we kijken natuurlijk naar de grasmat. Is die goed gemaaid? Is het maaisel goed afgevoerd? Ja, hoe ziet de grasmat eruit? Want een goede grasmat is de sterkte van de dijk.

Die dijken zijn door ons ooit aangelegd, maar we willen ook de balans bewaken met het landschap dat zich hier door de eeuwen heen heeft gevormd. En ook de balans tussen bescherming en natuurontwikkeling. Daarover vertelt landschapsecoloog en rivierkenner Alphons van Winden.

35 jaar geleden dat ik net naar die hoogwater waters die we gehad hebben in 93 en 95 sindsdien ben ik bij heel veel projecten hier betrokken en denk ik mee over hoe dat eruit moet gaan zien. Hoe moet dat nieuwe landschap eruit gaan zien als we straks ja dat allemaal gedaan hebben hier zo dat het ook een landschap is waar we nog heel lang van kunnen genieten met elkaar. Er zijn natuurlijk allerlei dingen die in Nederland spelen. Nou een daarvan is dat we verwachten dat er meer water komt en nog meer dan we ooit gehad hebben. Nou, dan moeten we het landschap op inrichten. Anders overstromen dorpen, overstromen huizen die langs de rivier staan.

Kijk, die natuur langs de rivier, die kan daar wel tegen. Die vindt het niet zo erg dat het overstroomt, die wil dat zelfs graag. Maar alle plekken waar we zijn gaan wonen natuurlijk liever niet. Dus die zijn we gaan beschermen. Dat kun je op verschillende manieren doen, je kan er een dijk omheen leggen. Dat doen we nu ook. Maar je kan ook de rivier meer ruimte geven en dat is dus één van de aanleidingen. Die we kunnen doen voor hoogwaterbescherming.

Een andere aanleiding is dat er relatief weinig natuur is in Nederland. Natuurlijk heel veel ingericht voor wonen, voor agrarische productie, voor allerlei andere functies. Dus we willen ook weer meer natuur hebben zodat de biodiversiteit niet verder achteruit gaat. Dus het zijn allemaal aanleidingen om, ja, we willen ook een fijn land hebben.

Er wordt hier heel veel gerecreëerd in het Maasdal. Ontzettend veel fietsers, veel mensen die hier zo komen genieten, die op campings, hotels, alles en nog wat is hier. En daar wil je ook een mooi landschap voor hebben. Dus zo zijn we de hele tijd bezig om ons landschap om te vormen voor de volgende generatie mensen die eraan komt zeg maar. En dat is een beetje mijn beroep om daar over mee te denken. Hoe je dat doet?

Dat omvormen van landschap en het bieden van bescherming doen we niet allemaal met dijken. Op sommige plekken spelen coupures ook een rol in die bescherming.

Wij hebben 199 van deze coupures. Dit is er dus eentje in mijn gebied en deze ben ik aan het inspecteren. Op zijn de rubbers goed, de bodemplaat goed, want als de maas uitkomt dan komen hier demontabele wanden uit. Die worden hier opgebouwd en dan ja dan moet het wel waterdicht zijn.

Een coupure is, hier loopt de weg, daar is de Maas. Als het water komt dan loopt dus het water landinwaarts. Dan komen hier, dan gaan deze bodemplaten eraf en dan gaan we hier wanden inzetten. In het midden komt de steil te staan en dan worden daar die platen ingezet. Aluminium, licht, sterk. Onderste plaat zit een schuimrubberen rand. Dat is voor de grond af te dichten. Dan komen daar nog schotten bovenop. Boven worden die vastgedraaid, worden naar beneden gedrukt waardoor die schuim ingedrukt wordt en dan is deze waterdicht. En dat is dus een coupure en dat loopt meestal door een weg. Maar het kan ook een oprit zijn van een bedrijf waar dus verkeer door moet.

Iedere coupure en demontabele wand wordt iedere 6 jaar getest. Wel of geen hoogwater. Alle coupures en demontabele wanden worden eens per 6 jaar opgebouwd in een testfase.

Als kind van de Maas heeft Luuk van Dijk al veel meegemaakt. Zo ook het hoogwater in 2021.

De Maas is geen onbekende. Ik ben hier geboren en getogen. De Maas zit in dat stukje wel een klein beetje in ons DNA. Zolang als de Maas mooi laag blijf is dat mooi. Ik zou nergens anders willen wonen dan hier in het buitengebied van Baarlo aan de Maaskant. Maar als we ons omdraaien en met de maren erbij dat het water omhoog komt, dan is het soms een beetje spannend. Dan kan die Maas wel eens binnen komen.

Dit hebben we nog nooit eerder meegemaakt. Dus is mij zeer de vraag of dit water allemaal door de rivier binnen zijn bedding kan worden afgevoerd.

De Maas stond eigenlijk op de laagste stand. Gewoon een normale zomerstand, een 11,5 meter boven NAP. Maar een ruime week van tevoren was er wel al voorspeld dat er in het zuiden op de Ardennen en in Duitsland daar een flink lagedrukgebied kwam. Binnen 1,5 dag is dat water hier. En toen was het een team organiseren, vrienden, bekenden, alles weg of omhoog en dat was een race tegen de klok. Het water kwam met 10 centimeter per uur omhoog, dus dat is in 2,5 dag, kwam daar ruim 7 meter bij. Dus eigenlijk is dat onvoorstelbaar.

In 2021 stond anderhalve meter binnen. Dat was ongeveer tot zo hoog. Dat is een beetje onder het peil van 1993. Dat is die, die pijl die op dat bordje staat. In 1995 zat er weer 10 centimeter hoger. Ja, 2011 was het ook nog vrij hoog binnen. Een meter hoogte was zo hoog ongeveer. En dan hebben we de afgelopen 20 jaar de lagere hoogwater dus dat het tussen de 10 centimeter en een halve meter binnen was. Dat is ook nog een keer of 5 voorgekomen.

Dit kun je onder andere zien in de volgende aflevering. In normale omstandigheden vormt die Maas ook helemaal geen bedreiging, maar op het moment dat de Maas heel veel water afvoert, dan komt die flink omhoog. Echt, dat gaat om vele meters. De veerman die de mensen overzet van het land van de levenden naar het land van de doden. En dat, ja, die symboliek, ja, die vind ik heel mooi eigenlijk. Je ziet het in de volgende aflevering van Operatie Dijk.